Tên sách: Phải trái đúng sai
Tác giả: Michael Sandel
Nhà xuất bản Trẻ
Giá bìa: 125k
Bạn thích bìa nào hơn
Tại sao tôi thích Phải Trái Đúng Sai?
Ngày 26/06 Toà án Tối cao Mỹ chính thức công nhận hôn nhân đồng
giới. Mọi công dân Mỹ có thể kết hôn mà
không phân biệt giới tính hay xu hướng tính dục. Tôi thực sự vui mừng khi nghe
tin này. Bởi nỗ lực không biết mệt mỏi của cộng đồng LGBT đã có kết quả. Ngay
trong trường đại học của tôi, tranh cãi về vấn đề này đang âm ỉ nhưng rất gay gắt.
Những lời xì xào “anh giảng viên này là gay” hay “lớp mày có mấy thằng bóng ? ”
thường được đem ra bàn tán. Dù là dân học y, cái mác “gắn liền với khoa học”,
nhưng đa số sinh viên trường có định kiến về thế giới thứ ba. Họ xem đó là cái
gì rác rưởi và đáng kinh tởm. Thậm chí chuyện này được đem ra khẩu chiến trên “confession”
của trường. Tôi cho rằng, con người có những quyền bất khả xâm phạm: quyền sống,
quyền tự do, quyền mưu cầu hạnh phúc như trong tuyên ngôn độc lập, và cả tự do
báo chí, tự do thông tin... Và vì thế việc người đồng tính yêu và cưới nhau xứng
đáng được trân trọng. Vì tôi đơn giản nghĩ con người có quyền tự do để làm như
thế. Tôn trọng điều đó là tôn trọng phẩm giá của con người. Và những ai phản đối
hay kì thị là hẹp hòi và đầy định kiến.
Nhưng tôi đã phải lật đi lật lại cách suy nghĩ của mình về
quyền tự do ấy, khi đọc “Phải Trái Đúng
Sai”. Tôi cho rằng phủ nhận hôn nhân đồng
tính là không tôn trọng quyền tự do, xem họ bất bình đẳng trước pháp luật.
Nhưng mọi chuyện đi xa hơn thế, để được công nhận, ta phải xem xét mục đích của
hôn nhân là gì trước đã? Và xã hội tôn vinh điều gi qua việc kết hôn? Và tại
sao được nhà nước( chính quyền) công nhận lại quan trọng đến như vậy, có thể
nào tách việc dựng vợ gả chồng ra riêng được không?( khi đó giấy đăng kí kết
hôn sẽ thành giấy lộn trong sọt rác). Cả phía ủng hộ và chống đối đều đưa ra những
lí do xác đáng riêng mà bạn sẽ tìm thấy trong sách, nhưng đều phản đối việc
tách hôn nhân ra ngoài việc được nhà nước công nhận. Điều thú vị là ý kiến: nếu
nhà nước trung lập trong vấn đề giá trị đạo đức của các mối quan hệ riêng tư tự
nguyện, thì hôn nhân đồng tính được chấp nhận. Và nếu thế, đa thê cũng được
tính đến luôn. Và tôi đã AH lên khi đọc đến đoạn này, mọi chuyện 0 chỉ đơn giản
đến thế!!! Dù sao thì tôi vẫn ủng hộ hôn nhân đồng tính( tôi 0 gay đâu nhé),
nhưng tôi vui vì sách đã làm não có thêm nếp nhăn.
Phải Trái Đúng Sai nói gì?
Giờ thì bạn đã tò mò về nói rồi chứ? Sách đưa ra 3 cách tiếp
cận về vấn đề đạo đức, trả lời cho câu hỏi : Điều gì đúng nên làm? Nếu bạn nghĩ
điều tốt nhất là làm điều có ích nhất, đạt nhiều hạnh phúc nhất( ít nhất là cho
nhiều người nhất) thì bạn thuộc phe thuyết vị lợi của Bentham. Nếu bạn cho rằng:
không phải thế, điều đúng không nhất thiết phải theo đa số mà nên là tôn trọng
quyền tự do, quyền cơ bản của mỗi người, miễn không ai đụng tới ai là được. Bạn
đang ủng hộ cho Kant và John Rawls. Còn nếu bạn tin rằng đạo đức, phẩm chất
đúng đắn được tin tưởng và dạy bảo bao năm qua, mới là cái dùng để đánh giá
chính xác, thì chúc mừng, Aristole sẽ chào đón bạn đến với Mục đích luận của
ông. Khám phá 3 cách tiếp cận, ưu và nhược, đi cùng những tình huống – “case study” – thời sự và cực kì gần gũi là điểm
cộng vô cùng lớn cho sách. Luận cứ được sắp xếp và trình bày rõ ràng dễ hiểu và
theo dõi khiến tôi phải thán phục đầu óc của người Tây phương. Nhờ thế mà bạn sẽ
dễ dàng tra đi lật lại những luận điểm “thông não” để hiểu kì được mới thôi. Bạn
sẽ mất sự tự tin vào những gì mình nghĩ trước đây là đúng. Nó chắc chắn sẽ thay
đổi cách nhìn của bạn, theo hướng sâu sắc và hại não hơn.
Điểm trừ duy nhất là độ dài câu văn rườm rà và dài đến gây
khó hiểu. Tôi biết là dịch một tác phẩm triết học khó hơn những thể loại khác,
vì phần lớn thuật ngữ triết học tiếng Việt ta không có. Đơn cử như chữ “tự do”
đã có thể là freedom, liberty... mà trong liberty còn có libertarianism: tối đa
hoá tự do cá nhân; liberalism: tự do nhưng trong một khung nguyên tắc chung. Dù
rất trân trọng công sức của dịch giả, tôi nghĩ nếu như thêm nhiều dấu phẩy để
ngắt các câu ra được rành mạch hơn thì việc hiểu nội dung sách sẽ dễ dàng hơn
nhiều.
Phải Trái Đúng Sai trên youtube
Phải nói là đọc sách 2 lần, và phải xem các bài giảng của Michael
Sandel trên youtube tôi mới tạm hiểu những gì ông nói. Vậy nên lời khuyên chân
thành của tôi là bạn nên đọc và xem video đồng thời để nắm vấn đề chắc nhất. Có
người bạn nhận xét rằng Tây nó học năng động và vui quá, ước gi nước mình cũng
thế. Tôi thấy ta cũng thế đấy chứ: ông thầy đưa ra tình huống, trò thay phiên
trả lời, thầy tóm tắc và lý giải vấn đê... Điều này đã xuất hiện ở nhiều trường
đại học Việt Nam từ mấy năm nay, vì thế tôi không nghĩ là người trẻ nên than phiền
về môi trường học tập. Cái chinh là môi trường ngoài lớp học, có đủ khuấy động
sức trẻ và tư duy.
Đọc Phải Trái Đúng Sai là bạn đã trang bị thêm
vũ khí cho mình để đánh giá và trả lời cho câu hỏi “điều gì đúng?” cho những việc
xảy ra với bạn, và cả xã hội gần đây. Tỉnh táo và phân tích nó, chắc chắn bạn sẽ
trưởng thành lên nhiều.
